W 1974 roku, z inicjatywy doc. Romana Peretiatkowicza powstała w Krakowie Regionalna Pracownia Krajoznawcza (RPK) PTTK. Od samego początku pracownia była prowadzona przez Oddział Akademicki PTTK (OA PTTK) w Krakowie, co było uzasadnione dużą koncentracją kadry programowej Towarzystwa w tym Oddziale i bardzo intensywną działalnością szkoleniową. Z biegiem czasu w zainteresowaniach krajoznawczych działaczy związanych z pracownią coraz więcej miejsca zajmowały sprawy ochrony przyrodniczego i kulturowego dziedzictwa, tak w Polsce, jak i poza naszymi granicami. Było to zgodne z tradycją i statutem Towarzystwa, oraz stanowiło odpowiedź na postępującą degradację przyrody i krajobrazu w naszym kraju, prowadzącą również do kurczenia się przestrzeni atrakcyjnej turystycznie. To wyraźne nastawienie programowe pracowni znajdowało wyraz zarówno w doborze gromadzonych zbiorów jak i prowadzonej działalności wydawniczej, w której problematyka ochrony przyrody zawsze zajmowała istotne miejsce.

Lata 90-te cechują się utrwaleniem poprzednio zarysowanych tendencji. Wobec istotnego otwarcia kraju na świat polscy turyści w o wiele większej liczbie zaczęli wyjeżdżać za granicę. Część z nich to ludzie o głębszych zainteresowaniach poszukujący odpowiedniej jakości informacji, często o charakterze naukowym, dotyczącej przyrody i kultury zwiedzanych krajów. Również liczba turystów odwiedzających Polskę lawinowo wzrosła, powodując proporcjonalny wzrost zapotrzebowania na informację turystyczną. W turystyce zaznacza się przy tym co raz silniej zainteresowanie tzw. ekoturystyką, której naturalną areną są zwłaszcza obszary przyrodniczo cenne, w tym parki narodowe, krajobrazowe i rezerwaty przyrody. O ile uprzednio turystyczne zainteresowanie budziły zwłaszcza parki górskie, to wraz z rozwojem ekoturystyki doceniono także walory terenów niżowych np. bagien czy torfowisk.

Równolegle trwał w Polsce systematyczny rozwój sieci terenów chronionych, które pod koniec 1999 r. obejmowały już (nie licząc obszarów chronionego krajobrazu) ok. 10 % terenu kraju. Ponieważ tereny chronione w ogromnej większości pokrywają się z obszarami o wysokich walorach turystycznych to można szacować, że od 30 do 50% zasobów przestrzeni turystycznej objęte jest różnymi formami ochrony. Odsetek ten przy tym stale wzrasta wobec z jednej strony rozwoju systemu terenów chronionych, a z drugiej kurczeniu się przestrzeni turystycznej. W tej sytuacji relacja między turystyką a ochroną przyrodniczego i kulturowego dziedzictwa staje się zagadnieniem niezwykłej wagi tak dla samej turystyki jak i dla jak i funkcji ochronnych. Znalazło to dobitny wyraz w opublikowanych ostatnio dokumentach takich jak przygotowany przez Europejską Federację Parków Narodowych i Krajobrazowych (FNPPE) raport: “Loving them to Death?”, czy opracowany przez IUCN plan działania na rzecz terenów chronionych w Europie, znany pod tytułem: “Parks for Life”. Z oboma wymienionymi instytucjami Oddział Akademicki PTTK w Krakowie utrzymuje od dawna merytoryczne kontakty, co wyraziło się m. innymi przyjęciem przez IUCN-CNPPA zgłoszenia do udziału w trzech grupach roboczych w ramach wdrożenia programu “Parks for Life”.

Ponieważ OA PTTK w Krakowie jest nierzadko wspominany w różnego rodzaju biuletynach, zestawieniach i opracowaniach dotyczących relacji turystyka a ochrona dziedzictwa, na jego adres nadchodzi dość liczna korespondencja zagraniczna zawierająca zapytania i prośby o różnorodne materiały. Nierzadkie są też wizyty gości tak indywidualnych jak też np. grup zagranicznych studentów. Znamiennym przykładem tego rodzaju działalności było prowadzenie przez OA PTTK stoiska informacyjnego podczas Światowego Kongresu Rangersów w Zakopanem w maju 1995 r. W podzięce uczestnicy kongresu podarowali Oddziałowi dużą liczbę różnorodnych materiałów o parkach narodowych z całego świata.

Biorąc pod uwagę wspomniane okoliczności, a także podzielając przekonanie, edukacja środowiskowa powinna już przybierać bardziej wyspecjalizowane formy, Zarząd OA PTTK zdecydował o utworzeniu w ramach pracowni krajoznawczej Turystycznego Ośrodka Informacji o Terenach Chronionych. Dla stowarzyszenia oznacza to duży wysiłek organizacyjny i finansowy ale uznano, że zarówno dotychczasowy dorobek, jak i waga problemu uzasadniają jego podjęcie. Działalność Ośrodka opiera sie na pracy społecznej. Nieformalną komisję merytoryczną stanowią: dr Barbara Radwanek- Bąk, prac. Instytutu Geologicznego O/Karpacki, dr Maria Lankosz-Mróz, prac. Ogrodu Botanicznego UJ i dr Piotr Dąbrowski, prac. Instututu Turystyki AWF, a zapleczem materialnym jest lokal, wyposażenie i zbiory Regionalnej Pracowni Krajoznawczej Oddziału Akademickiego PTTK w Krakowie.

Główne cele ośrodka to:

• – gromadzenie i udostępnianie informacji (naukowej, popularnonaukowej i turystycznej) o terenach chronionych w kraju i na świecie;

• – propagowanie turystyki przyrodniczej;

• – propagowanie polskiego dorobku w dziedzinie ochrony przyrody i zasług PTTK na tym polu;

• – współpraca z krajowymi i zagranicznymi instytucjami o podobnym profilu działania;

• – ułatwienie przepływu informacji pomiędzy organizacjami społecznymi zainteresowanym ochroną przyrody. .

Podstawowe atuty ośrodka to przede wszystkim:

• – wyspecjalizowany księgozbiór liczący ponad 7000 woluminów, w tym wiele obcojęzycznych;

• – zbiór czasopism krajowych i zagranicznych;

• – videoteka, zestawy przeźroczy, mapy, druki ulotne z całego świata;

• – lokal, wyposażenie, sprzęt audiowizualny;

• – sieć kontaktów z krajowymi i zagranicznymi organizacjami i instytucjami zajmującymi się ochroną przyrody (m.in.: IUCN – CNPPA, FNNPE, Centre NATUROPA, International Ranger Federation, Friends of Nature International, Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, dyrekcje parków narodowych i krajobrazowych, Polski Klub Ekologiczny);

• – zaplecze kadrowe Oddziału Akademickiego PTTK, a zwłaszcza jego dwóch kół przewodnickich, który wśród swoich członków i sympatyków ma ludzi profesjonalnie zajmujących się ochroną przyrody.

Oddział Akademicki PTTK w Krakowie zaprasza wszystkich zainteresowanych do korzystania za zbiorów ośrodka, a także prosi o nadsyłanie wszelkich materiałów związanych z profilem działalności.

Kontakt:

Piotr Dąbrowski, e-mail: oapttk@eko-tourist.krakow.pl